Yalpalayan Kanaryalar

Romanları, denemeleri, kitap tasarımlarıyla çok sayıda ödüle değer görülen Judith Schalansky, 2023 yılı Wortmeldungen eleştirel kısa metinler edebiyat ödülüne layık görülen Yalpalayan Kanaryalar’da giderek daha tedirgin edici hale gelen ekolojik felakete dikkat çekiyor. Bunun yanı sıra insanlığın, söz konusu ekolojik krizler karşısında yetersiz görünen erken uyarı sistemlerini de ele alıyor. Güncel durumu sanatsal bir tarzda geçmişle, estetik motiflerle, hayal ve duygularla, her zaman uygun bir uyarı aracı arayışında olmak gerekliliği ile ilişkilendiriyor.
Schalansky’e esin kaynağı olan kanaryalar aniden susarak bir zamanlar maden işçilerini oksijen oranının düşmesine karşı uyaran kanarya kuşunun imgesi. Doğanın uyarı sinyalleri ile zihinsel bir uyaran olarak edebiyatın rolünü birlikte ele alırken aynı zamanda edebiyatın toplumsal ve küresel meselelerde nasıl bir algı merkezi olabileceğini gösteriyor.
“Kanarya kuşu bendim ve o bana, benim hâlâ burada, tehlikeli durumun yalnızca bilim tarafından belirlenmekle kalmayıp sanat vasıtasıyla da tecrübe edilebilir bir Şimdi’de bulunduğumu anlamamı sağlıyordu [...]”
Schalansky’nin çok katmanlı ve incelikle işlenmiş bu çarpıcı denemesinde, bilgi eksikliğinin zamanımızın bir sorunu olmadığını anlıyoruz. Ona göre insanın bilgileri toplamak, değerlendirmek ve kendi eylemlerinden doğru sonuçları çıkarması için bir yeterliliğin söz konusu olması gerekir. Edebiyat buna, bilgiyi olay ve figürlerde deneyimlenebilir kılarak, ihtimalleri canlandırarak, vizyonları somutlaştırarak, böylelikle duygusal bir etki yaratarak önemli bir katkıda bulunabilir. Bu insanlığı harekete geçirmek üzere atılan ilk adımdır.
Hepimizi işte bu adımı atmaya davet ediyor Judith Schalansky...